Τα μαθηματικά του δρόμου -street mathematics- παραπέμπουν σε σειρά ερευνών που έγιναν κατά τις δεκαετίες του 80 και του 90 με παιδιά και ενήλικες μικροπωλητές σε γωνιές και δρόμους πόλεων της Βραζιλίας οι οποίες δέχονταν μεγάλο αριθμό μεταναστών εργατών από αγροτικές περιοχές της χώρας. Η επιβίωση αυτών των ανθρώπων βασίστηκε -τότε όπως και σήμερα- στην ανειδίκευτη χειρωνακτική εργασία, στην 'ίδρυση' μικροεπιχειρήσεων και στην ικανότητά τους να χειρίζονται ένα εισόδημα περιοδικό, αβέβαιο και επισφαλές. Οι άνθρωποι αυτοί έρχονται αντιμέτωποι και επιλύουν με επιτυχία ένα μεγάλο αριθμό σύνθετων προβλημάτων χωρίς χαρτί και μολύβι, χωρίς τυπική εκπαίδευση, χωρίς σχολική γνώση αλλά επενδύοντας με εμπιστοσύνη σε προσωπικές και συλλογικές στρατηγικές στο πλαίσιο συγκεκριμένων πρακτικών αναγκών [1].
Οι έρευνες που έγιναν στη Βραζιλία βασίστηκαν σε πρότερες ανθρωπολογικές μελέτες οι οποίες είχαν καταδείξει ότι άνθρωποι που δεν έχουν πάει σχολείο μπορούν να επιλύουν προβλήματα και να επιτελούν σύνθετους μαθηματικούς υπολογισμούς επινοώντας δικές τους μεθόδους λύσης [2]. Αυτές οι έρευνες άσκησαν σοβαρή επιρροή στην αναμόρφωση των αναλυτικών προγραμμάτων στις ΗΠΑ και πρόσφατα στην χώρα μας στρέφοντας την προσοχή στις άτυπες στρατηγικές. Παράλληλα όμως συνετέλεσαν στην διεύρυνση μιας θεωρητικής και πολιτικής συζήτησης γύρω από το τι είναι γνώση, τι είναι μαθηματικά, πως επιτελούνται, και πως αναπτύσσεται η μαθηματική γνώση. Στην παρούσα έρευνα η επιλογή για τη χρήση του όρου 'street mathematics' σηματοδοτεί την υιοθέτηση αυτού ακριβώς του προβληματισμού.
Παράλληλα, σύγχρονες ψηφιακές τεχνολογίες σε ποικίλες εκφάνσεις όπως δυνητικές κοινότητες, ψηφιακές αρχειοθετήσεις και τρισδιάστατες προσομοιώσεις κάνουν δημιουργική χρήση του 'χώρου' για την υλική αναπαράσταση δεδομένων δημιουργώντας τις συνθήκες για μια εναλλασσόμενη σχέση μεταξύ φυσικού και εικονικού τόπου και μεταξύ πραγματικής και δυνητικής εμπειρίας. Οι ψηφιακοί τόποι, δρόμοι και διαδρομές μας καλούν επίμονα ξανασκεφτούμε τη σχέση μας με την γνώση και να επαναπροσδιορίσουμε την αξία της, την ισχύ και την σημασία της στην τοπικότητα που βιώνουμε.
H χωρική διάσταση της επαφής με τη γνώση που τονίζει ο όρος street mathematics μας μεταφέρει από το στενά οριοθετημένο πλαίσιο της σχολικής τάξης, του θρανίου ή του γραφείου στη ρευστή, υβριδική και εφήμερη περιπλοκότητα του δρόμου [3], [4], [5]. Κι ενώ στο πλαίσιο της ασφάλειας που μπορεί να παρέχει η σχολική τάξη μπορούμε να επιτελέσουμε υπολογισμούς και να συγκροτήσουμε επιχειρηματολογίες που δίνουν λύση σε σύνθετα προβλήματα, στην αβεβαιότητα του δρόμου παίρνουμε το ρίσκο να έρθουμε σε επαφή με μη-κυρίαρχες αφηγήσεις γύρω από τη χρήση των μαθηματικών και τη σχέση τους με τη ζωή. Κι αυτό διότι οι δρόμοι σε μια πόλη δεν είναι άψυχοι και άλαλοι αλλά συνδέονται με τις ιστορίες των ανθρώπων που την κατοικούν και με τις κοινωνικές δραστηριοποιήσεις στις οποίες συμμετέχουν.
Η έρευνα μας στο street mathematics εκκινεί με το σκεπτικό ότι η γνώση έχει ρίζες στην υλικότητα συγκεκριμένων πρακτικών. Καθώς περπατάμε τους δρόμους μιας πόλης ερχόμαστε σε επαφή με δράσεις που επιτελούνται μεταξύ των ανθρώπων και με την ανάμνηση ή την υπόμνηση των γεγονότων στα οποία έχουν συμμετάσχει. Αν λάβουμε σοβαρά την άποψη ότι 'τα μαθηματικά είναι παντού' ή ότι 'τα μαθηματικά εδράζουν στην καθημερινή ζωή' είναι εύλογο να αναρωτηθούμε για το ποιά μπορεί να είναι τελικά εκείνα τα ίχνη που αφήνουν στην ενδεχομενικότητα των δρόμων μιας πόλης οι δράσεις των ανθρώπων με τα μαθηματικά.
Προσπαθώντας να προσεγγίσουμε αυτό το ερώτημα συλλέξαμε και οργανώσαμε υλικό που αφορά την ανθρώπινη δράση με τα μαθηματικά στη βάση της χωρικής του αρχειοθέτησης σε δρόμους (streets) και διαδρομές (routes) αλλά και της νοηματικής του ταξινόμησης σε γραφές (scripts) και αντιχήσεις (echoes). Η ανθρώπινη δράση με τα μαθηματικά αφορά αφηγήσεις για το πως τα μαθηματικά χρησιμοποιούνται σε διάφορες κοινωνικές πρακτικές (π.χ. εικαστικά, χορογραφίες, κατασκευές, τεχνουργήματα, παιχνίδια κλπ), αλλά και η σχέση που τα άτομα αναπτύσσουν με τα μαθηματικά ή μέσω των μαθηματικών με ποικίλες κοινωνικές πρακτικές. Οι αφηγήσεις αυτές παρέχονται στο πλαίσιο συνεντεύξεων από άτομα που δεν είναι, απαραίτητα, μαθηματικοί αλλά σχετίζονται τυπικά ή άτυπα με την μαθηματική γνώση. Αποτελούν μέρος υλικού ταινιών, λογοτεχνίας, ποίησης, εικαστικών, κατασκευών, ή ακόμη και γεγονότων που αφορούν στην καθημερινή ζωή, στην εργασία και στην ψυχαγωγία. Οι καταχωρημένες αυτές αφηγήσεις στην ψηφιακή τους χωροθέτηση στοχεύουν να αποτελέσουν έναυσμα για περαιτέρω διάδραση, επανάχρηση και αναστοχασμό γύρω από κυρίαρχες ιδέες για το 'τι είναι, τελικά, τα μαθηματικά, για μας, σήμερα;'...
[1] Nunes, T., Schliemann, A. D. and Carraher, D. W. 1993 Street Mathematics and School Mathematics. Cambridge. Cambridge University Press.
[2] Rogoff, B. & Lave, J. 1984. Everyday Cognition: Its Development in Social Context. Cambridge. Harvard University Press.
[3] Skelton, T. & Valentine, G. 1998. Cool Places: Geographies of Youth Cultures. London. Routledge.
[4] Valentine, G. 2004. Public Space and the Culture of Childhood. Aldrershot. Ashgate.
[5] Tuters, M. 2004. The Locative Commons: Situating Location-Based Media in Urban Public Space. E-Proceedings of the 2004 Futuresonic Conference. Manchester.
